Gaur egin behar dugun ibilaldia bi zatitan bereiz daiteke. Lehenean, ibilaldiak Oto Goien (Hueto Arriba) herriraino eramango gaitu, GR-25 ibilbide luzeko bidezidorra erabiliaz. Bigarrenean Urkimaitu lepotik zehar, aitzitik, GR-25a utziz, iparralderantz abiatuko gara, Badaia Mendia gurutzatzeko. Ondoren, igoera samur bat besterik ez zaigu geratuko Oroko Haitzeraino irits gaitezen, non Zuia bailarako santutegirik ospetsuena ikus dezakegun, Oroko Santa Mariaren Santutegia.

Alderdi hau oso aberatsa da historia, monumentu eta era askotako aztarnategietan, eta euren artean ezin dugu aipatzeke utzi ZUBURRUTIA/TRASPONTEko (Trespuentes) erromatar zubi ederra, bisitatxo bat merezi duelako.

Ibilaldia LANGRAITZen hasiko dugu. Ur-hodi handi baten ondotik jarraituko dugu lehendabiziko urratsetan. Biloda herrirako bide bat ere ikus dezakegu.

Aurrerago zenbait bidezidorrek, estuak direnak batzuetan eta sasiz inguraturik daudenak oro har, Santa Katalina Monasteriora eramango gaituzte, Badaia Mendiko sakon batean kokatuta dagoen monasterioa. Hemen argi ibiliko gara, GR markak gal baitaitezke. Bidezidorrak ezkerretik jarraitzen du, monasterioaren harresietara itsatsita.

Hazkuntza soro eta zelaien ondotik igaroko gara, Mendoza herrirako bidea uzten dugun lekuaren inguruetan. MENDOZA herri interesgarria dugu, bertan Arabako dorretxe zaharrenetakoa oraindik zutik dirauelako; lau dorre zilindrikok dorrearen babesak indartzen dituzte. Gaur egun, Mendozako Dorretxea Heraldika museo bilakatu dute.

Haritzez inguraturiko bidezidor baten bidez, OTO GOIEN herrira joanen gara, OTO BARREN (Hueto Abajo) herriko inguruetan dagoena. GOROS errekako ubide lehorra gurutzatuko dugu. Hemendik gertu eta errekaren iturburuan Goros kobazulo interesgarria dago, 500 metrotan irekitako lau zulo handiz osatutakoa. Mendiko E-an dago eta ehorzketa-aztarnategiaren funtzioak betetako tokia dugu Brontze, Burdin eta Erdi Aroan zehar. Aztarnategia 1957. urtean aurkitu zuten Gasteizko Manuel Iradier Txangolari Elkarteko kide batzuek.

Oto Goienen, XIII. mendeko eliza erromarra ...