ORREAGA (Roncesvalles, Roncevaux - 952 m).
OSPITALE eta SANTUTEGI ezagun eta zaharretik irtengo gara [0:00h]) eta kontrako norabidean GR-65 (Done Jakue Bidea) hartuko dugu, I.-eko noranzkoan Ibañeta Mendatera igoko delarik. Orreagako multzo monumentalak egun berri baterako bisita bereizia merezi du. XII. mendearen amaieran eraikitako SANTA MARIA KOLEJIATArekin, ospitale zaharreko eliza bera, guztiz gotiko den Nafarroako lehen eraikina, Antso VII.a Azkarrak eraikitzeko agindua. Gordetako eraikinetatik zaharrena, SANCTI SPIRITUS KAPERA dugu, baita KAROLUS HANDIAREN SILO bezala ezaguna, tradizioaren arabera, erromes anonimoren hezurrekin batera, Orreagako Batailan hil omen ziren Frantziako hamabi pareen hezurrak nahasturik dituen hezurtegia. Haren ondoan, DONE JAKUE edo ERROMESEN ELIZA dugu, XIII. mendeko tenplu gotikoa, zeinaren kanpai-horman Salbatore ezkila zintzilik dagoen (Ibañetako kapera zaharreko ezkila hain zuzen), erromesak ilunpean edo lainopean gidatuz, arratsaldetik gauerdira jotzen zuen ezkila. Gune arkitektonikoak hainbat eraikin zibilekin osatzen da: ospitale berria, errota zaharra, Itzandegia etxea, benefiziodunen etxea eta ostatua eta museo-liburutegia.

IBAÑETA MENDATEA Europa kontinentaletik Penintsula Iberikoan sartzeko pasabide garrantzitsuenetariko bat dugu, eta hala aditzera ematen dute oso garai desberdinetan hemendik igaro diren inbasio zein jende-migrazio ugariek: Ibañetatik igaro ziren NEOLITIKOko EHIZTARI NOMADAK; halaber, K. a. VII. mendean hemendik nagusiki igaro ziren ZELTEN MIGRAZIOAK penintsula iberiarreko bidean, inbasio baketsuan penintsulan burdinaren kultura eta hizkuntza berria sartu zutenak, bertoko herrietako ohitura eta sinismenetan eragin handia izanez. ERROMATARRAK ere pasabide erraz honetatik sarri igaro ziren geroago; Ibañetatik, edo Lepoederretik -historiagileen arabera- igaro zen (Bordele - Astorga) GALTZADA ERROMATAR zaharra, Donazaharreko hiribildua eta Iturissarako galtzada zeraman Aurizberri herria lotzen zituena. Erromatar Inperioaren akabera ekarriko zuen HERRI BARBAROen inbasioak penintsulan hainbat ...

Done Jakue Bidea Penintsula Iberikoa eta Europa osotik abiatuta, Santiago de Compostela hiriburura, Jakue apostoluaren erlikiak gurtzearren, erromesek egiten duten bidea da. Erdi Aroan zehar oso bide erabilia izan zen, geroago pixka bat ahaztua izan eta egun berriz indar handia hartu izan du. Askotan, bideak iraganeko Erdi Aroko galtzada zein galtzada erromatarrekin bate egiten zuen, baita transhumantzia zein merkataritzarako bideen ibilbideekin ere. Done Jakue Bidea UNESCOk GIZON-EMAKUME GUZTIEN ONDARE gisa ...

LIBER SANCTI IACOBI XII. mendean idatzitako liburua da eta Jakue Apostoluarekin eta honen hilobira egindako pelegrinazioarekin zerikusia duten hainbat testu desberdinekin osatuta dago. Bost liburuz eta bi eranskinez osaturik dago:

• I. liburuak konpilazio osoaren erdia baino gehiago betetzen du eta kulturako erabilgarri diren sermoiak eta liturgia-elizkizunak ditu barnean;
• II. haren mirarien hogeita bi deskribapen eskaintzen ditu.
• III.a, guztietatik laburrena, santuaren gorputzaren Jerusalemetik Galiziarako garraioaz mintzatzen da, baita ehortz-tokiari buruz ere;
• Laugarrena Turpin edo Sasi-Turpinen Kronika da, Carolus Handiaren Hispanian sartzea deskribatzen du, epikoak diren balentria batzuk azalduz, Orreagako porrota eta Errolanen heriotza, beste zenbait gertaerarekin batera.
• V.a, FRANTZIATIK ETORRITAKO ERROMESENTZAKO BIDAIA-GIDA bat zen Tours - Poitiers - Bordele - Orreaga - Iruņea - Logroņo - Burgos - Leon - Santiago ibilbidea burutuz. Atal honetan Euskal Herriak, inguruko herriekin konparatuz (Gaskoina, Gaztela, Galizia), toki berezia jasotzen du, deskribapen zabal ematen baitio egileak testuotan.

Testuan NAUARRI DELAKOAK 'nafarrak' (egungo hegoaldeko euskaldunak) eta BASCLI DELAKOAK 'baskoak' (egungo iparraldekoak) DESBERDINTZEN DIRA (orobat tellus Nauarrorum 'nafar lurraldea' eta tellus Basclorum 'baskoen lurraldea'); liburua kultura duen pertsona batek idatzia da, bidean zehar modu aski negatibo eta iraingarrian deskribatzen ditu bidean bisitatzen dituen biztanle xumeak (autoreak soilik frantsesez mintzo edo ohitura frantsesak dituzten herriak hartzen ditu zuzentzat). Dena dela ere, aurreiritzi hauek alde batera utziz, guztiz interesgarria da testua XII. mendean Euskal Herriko egoera soziala nolakoa zen ezagutzeko, baita inguruko herriak ezagutzeko ere.

Batzuetan CODEX CALIXTINUS liburua LIBER SANCTI IACOBI bezala izendatzen bada ere, bi kontzeptu hauek desberdintzea komeni zaigu. Liber Sancti Iacobi delakoa liburuaren edukiari dagokio, zeinaren zenbait eskuizkribu desberdin atera ziren, Codex Calixtinus dela guztietarik nabarmenena, Santiago de Santiagoko katedralean gorderik dagoena (eskuizkribu hau XII. mendekoa da eta CALIXTO II. AITA SANTUari egozten zaio liburua idazti izana). Liber Sancti Iacobi bezala ezagutzen dugun konpilazioa nork bere garai desberdinetan erredaktatua izan zen, eta 1135 urtearen ingururako konfiguraturik egon liteke. Honen autore gisa AYMERIC PICAUD apaiz frantsesa hartu izan bada ere, egun ezin daiteke ziurtatu bera izan zenik egilea.

Ezagutzen ez duenarentzat, gaztelaniaz eta euskaraz eskainiko dugu Liber Sancti Iacobiaren V. Liburuaren VII. Kapituluaren itzulpen osoa, Gaskoniako eta Euskal Herriko baita herri hauetako jendeen XII. mendeko deskribapena ematen baitu liburuak. Egin kasu euskaraz idatzitako hitzei (ia Donemiliagako Glosen garaian idatziak) baita euskaldunoi proposatzen dien ETNOGENESI bitxiari ere.

Informazio iturri nagusia: http://es.wikipedia.org/wiki/Camino_de_Santiago. Informazio gehiago web berean.